Ik las vandaag op NU.nl een interview met acteur Kevin Bacon die in de nieuwste X-Men speelt. Hij zegt daarin onder meer dat X-Men: First Class gezien kan worden als een anti-oorlogsfilm. Vorige week las ik in een opiniestuk van de Volkskrant dat er in Nederland redelijk nuchter werd gereageerd op het verlies van soldatenlevens. Daarmee werd niet bedoeld dat Nederlanders er hun schouders over ophalen, maar dat we inzien dat deelnemen aan militaire operaties risico’s met zich meebrengt.
De afgelopen weken is de discussie weer heftig opgelaaid over de vraag of er troepen ingezet moeten worden om demonstranten in de Arabische wereld bij te staan. In het geval van Libië is er gekozen voor militair ingrijpen, ook al houdt de VS zich deze keer meer op de achtergrond. Maar ook in Syrië is het onrustig en wordt er veel bloed vergoten. Een gewaagde discussie, vooral omdat de uitkomst niet vaststaat en het onduidelijk is wat er voor de dictatoriale regimes in de plaats komt.
Stanley Jones
Het was verfrissend om gisteravond in het boek ‘Triomferend Leven’ van de Amerikaan Stanley Jones te lezen dat hij kort na de Tweede Wereldoorlog schreef. Als christen komt hij tot de stellige conclusie dat er niets anders opzit dan oorlog als zodanig te veroordelen. In eerste instantie geloofde hij dat er verschillende soorten militarisme bestonden, het Duitse militarisme van tijdens de Tweede Wereldoorlog en het Amerikaanse militarisme die de zwakken verdedigde. Hij concludeert dat in de praktijk het onderscheid tussen een aanvals- en verdedigingsoorlog geheel is weggevallen en dat oorlog een mens er vooral toe brengt te zondigen. Hieronder staan 8 punten die hij noemt om zijn stelling te onderbouwen, overgetypt uit zijn boek:
- De atmosfeer wordt vergiftigd met leugens. De eerste dode in een oorlog is de waarheid. Je kunt geen vijand bestrijden zonder hem zwart te maken en dit gebeurt door leugenpropaganda.
- De lucht wordt vergiftigd met haat. De eerste dode is de waarheid, de tweede is de liefde. Een bittere, brandende haat nestelt zich in miljoenen harten. Je kunt niet ademen zonder de helse haat in te ademen.
- Het brengt ons tot economische misère. Een schot uit een kanon kost honderd dollar, evenveel als 20.000 broden. De kosten van de hele Tweede Wereldoorlog worden geraamd op 67.000.000.000 dollar, wat er op neerkomt dat als we bij het begin van de jaartelling begonnen waren om 4 dollar per uur te betalen, we nu de oorlog nog niet afbetaald zouden hebben. En dan verbazen wij ons erover dat de wereld honger lijdt. Oorlog is een economische zonde, een zonde tegen de honger.
- Het brengt de mensen ertoe om te zondigen tegen elkaar. De Zwitserse Professor Hirsch schat dat de Tweede Wereldoorlog direct en indirect aan 40.000.000 mensenlevens heeft gekost. Als de doden in rijen van tien langs ons zouden marcheren, zouden ze 184 dagen nodig hebben om ons voorbij te trekken.
- Door het geweten te doden. Hier is een deel van een instructieles, die op 19 juli 1918 door een opleidingssergeant gegeven werd, om de jongens het gebruik bij te brengen van de bajonet: “Zorg dat je ze op de grond krijgt en maak er een eind aan met de bajonet; je zal er plezier in krijgen, dat verzeker ik je. Zet alle medelijden aan de kant. Als je een gewonde Duitser ziet, maak hem af en geen sentimentaliteiten… Dood ze, alle zonen van die moeders, vooruit. Onthoud dat het je plicht is, dat hele smerige ras uit te roeien… Ik herinner me dat een korporaal me eens, wijzend op een paar Duitse gevangenen, gevraagd heeft: “Zal ik dat zoodje maar opruimen, sergeant?” “Zoals je wilt”, zei ik, en hij deed het. Toen de korporaal terug kwam zei hij tegen me: “Nou heb ik iets gevoeld, wat ik nog nooit eerder gevoeld had… ik heb gevoeld wat het is, te doden! Maar het was v… moeilijk, het gedaan te krijgen, hij had een buik als ijzer!” Dat is wat de oorlog van ons mensen maakt.
- De oorlog legt beslag op de beste eigenschappen van de mens en prostitueert ze. Hij legt beslag op de vaderslandsliefde, heldenmoed, zelfopoffering, idealisme en gebruikt ze, om anderen te verderven.
- De oorlog zondigt tegen de zwakken. Verdedigingsoorlog? Waar? Wanneer? Heeft de oorlog miljoenen kinderen beschermd tegen de hongerdood? En miljoenen moeders en weduwen tegen verdriet, het beste wat zij hadden te verliezen? Bescherming van de zwakken? Het maakt zwakken.
- De oorlog keert zich tegen alles wat Christus gewild heeft. Hij is een zonde tegen Christus. Als de oorlog een recht is, dan heeft Christus ongelijk en als Christus gelijk heeft dan is de oorlog onrecht. Als Christus in deze wereld blijft, zal de oorlog er uit moeten. Als de oorlog blijft, kan Christus niet blijven. Of als Christus blijft, zal Hij op duizenden slagvelden aan stukken geschoten worden. Christus en oorlog zijn onverenigbaar. We moeten kiezen. En dan kies ik Christus. Dus veroordeel ik de oorlog.
Stanley Jones neemt hier een hard standpunt in tegen oorlog voeren, maar hij heeft een aantal treffende observaties gedaan. Niet voor niets is er zoveel discussie ontstaan of militair ingrijpen in de Arabische wereld de juiste keuze is, want door tegenstrijdige belangen is steeds vaker het verschil tussen aanvals- en verdedigingsoorlog weggevallen. Tegelijkertijd wordt er ook steeds vaker geroepen dat je de wereld niet kunt verbeteren zonder af en toe militaire spierballen te tonen. Betekenen de woorden van Stanley Jones dat de VN-missies waar ook Nederlandse soldaten aan meedoen verkeerd zijn?
Vredesmissies
Ik denk dat niet zozeer die vredesmissies veroordeeld moeten worden, maar meestal is er al een oorlog aan de vredesoperatie vooraf gegaan. Het Westen heeft vaak een bepaald regime militair ondersteund om zo bepaalde steun en loyaliteit te garanderen. De vredesoperatie in Somalië was niet per definitie verkeerd, maar misschien was het daar niet zo’n bloedbad geworden als de verschillende groeperingen geen wapenleveranties hadden ontvangen.
Ten diepste kan ik me daarom aansluiten bij de belangrijkste conclusie van Stanley Jones, namelijk dat oorlog mensen aanzet tot verkeerde dingen. Een oorlog haalt niet het beste in een mens naar boven. Vredesoperaties kunnen op zichzelf vanuit goede bedoelingen opgezet worden, maar beter is het om oorlog minder bewegingsruimte te geven. Het aanpak van de internationale wapenhandel en de ambivalente houding van het Westen moeten onder de loep genomen worden. Nederland draagt trouw bij aan NAVO en VN-missies, maar is tegelijkertijd één van de grootste wapenexporteurs. Een eerste stap zou kunnen zijn om binnen de Europese Unie de Gedragscode Wapenexport aan te scherpen en het juridisch bindend te laten worden.
Een film over de wapenhandel die zeer de moeite waard is, is Lord of War. Deze film portretteert het leven van internationale wapenhandelaar Viktor Bout. De oorlog compleet uitbannen is waarschijnlijk onmogelijk, maar er zijn genoeg stappen die oorlog voeren een stuk moeilijk maken.
[alert_blue]Bron: Stanley Jones, E. (1949) Triomferend Leven, Uitgeverij H.J. Paris, Amsterdam.[/alert_blue]
