Zuid-Afrika is internationaal gezien één van de bekendste Afrikaanse landen. Zuid-Afrika wordt geassocieerd met o.a. de Apartheid, Nelson Mandela, safari, WK voetbal 2010 en aids. Het is een ontwikkelingsland met een naar wereldmaatstaven gemiddeld inkomen en een grote hoeveelheid bodemschatten. De relatie met Nederland gaat terug tot 1647 toen Reynier van Tzum met zijn bemanning schipbreuk leed voor de Zuid-Afrikaanse kust. In 1931 werd het land volledig onafhankelijk.
De eerste muzikale training werd verzorgd door christelijke zendelingen. Vandaag de dag is naar schatting driekwart van de bevolking christelijk. De zendelingen integreerden Afrikaanse muziekelementen in hun muziek en gospelmuziek is dan ook erg populair. Aan het begin van de 20e eeuw kwam in de sloppenwijken van Johannesburg de muziekstijl marabi op. De marabi muziek werd gespeeld op piano’s en door kiezelsteentjes in blik te doen. In de jaren ’30 werden er echter steeds meer instrumenten toegevoegd, waaronder de gitaar en de banjo.
De Zulu’s waren vooral gewend om a capella te zingen en deze muziekstijl verspreidde zich rond 1930 in grote delen van Zuid-Afrika. Tegelijkertijd kwam ook Afrikaanse muziek op dat vooral beïnvloed werd door Nederlandse volksliedjes. Zo ontstonden veel sentimentele liedjes, trane trekkers genaamd. Hedendaage artiesten hebben hier hun eigen draai aan gegeven en daarom is Afrikaanse muziek nog steeds één van de populairste muzieksoorten. De eerste echte Zuid-Afrikaanse muziekstijl die ontstond was echter de kwela muziek in de jaren ’50. De muziek bestaat uit simpele volkswijsjes die met simpele fluitjes gespeeld worden. Grote groepen fluitisten speelden in de straten van Zuid-Afrikaanse steden, voornamelijk in de blanke wijken waar de politie ze arresteerde vanwege overlast.
Rond 1960 werd Isicathamiya ontwikkeld door de groep King Star Brothers. Ook dit is een Zulu muziekstijl waarbij een variëteit aan zangstemmen gebruikt wordt. Het genre werd steeds bekender dankzij Ladysmith Black Mambazo (zie onder) en brak door in het westen door het album Graceland van Paul Simon. Aan het eind van de jaren ’60 kwamen ook soul en jazz muziek vanuit de Verenigde Staten naar Zuid-Afrika. Tijdens de jaren ’70 werden punk rock en disco muziek hieraan toegevoegd. Door de jaren heen zijn de muziekstijlen steeds meer gemixt.
De muziek in Zuid-Afrika is geconcentreerd rond vier grote gebieden, namelijk Johannesburg, Kaapstad, Durban en Bloemfontein. De muziek in Bloemfontein bestaat voornamelijk uit Afrikaanse muziek en metal. De andere drie regio’s bieden onderdak aan heel veel verschillende genres. Kaapstad is daarnaast een vruchtbare bodem voor de underground scene en hier komt dan ook de meest experimentele muziek van Zuid-Afrika vandaan.
Miriam Makeba
Mama Africa was de bijnaam van Miriam Makeba (1932-2008). Ze brak in de jaren ’50 door met jazz muziek en was de eerste Afrikaanse artiest die Afrikaanse muziek onder de aandacht bracht in de Verenigde Staten. Haar politieke activisme bracht haar in 1963 bij de Verenigde Naties en een groot deel van haar leven bracht ze in ballingschap door. In 1956 kwam ze met de single Pata Pata en dit is nog steeds haar beroemdste nummer. Het tweede nummer is haar vertolking van Mbube, een lied waarop ook The Lion Sleeps Tonight is gebaseerd.
Ladysmith Black Mambazo
Ondanks wat de naam misschien doet vermoeden, is Ladysmith Black Mambazo een mannenkoor. Hun muziek valt daarom ook onder het isicathamiya genre. De groep werd bekend door een samenwerking met Paul Simon op het album Graceland. Joseph Shabalala richtte de groep nadat hij een serie dromen had gehad in 1964 waarin hij traditionele Zulu muziek hoorde. De groep heeft verschillende awards gewonnen, waaronder 3 Grammy’s. Ladysmith Black Mambazo is een rondreizende school geworden die mensen de Zuid-Afrikaanse cultuur laat zien. Ze hebben ook muziek voor soundtracks gemaakt, zoals The Lion King 2 en Shaka Zulu. Inmiddels zijn er al meer dan 50 albums verschenen sinds 1973.
Lebo M
Zonder dat veel mensen het weten is Lebohang “Lebo M” Morake medeverantwoordelijk voor één van de meest indrukwekkendste openingsscènes uit de filmgeschiedenis. Toen Hans Zimmer gevraagd werd om de soundtrack van The Lion King te maken, raadde hij Disney aan om Lebo M bij het project te betrekken. De stem van Lebo M is het eerste wat de kijker hoort als de Lion King afgespeeld wordt. Lebo M is bij alle Lion King producties betrokken gebleven als componist en producer en heeft samen met zijn koor de Afrikaanse zang voor zijn rekening genomen. In 1964 werd Lebo M in Soweto, Johannesburg geboren en hij raakte geïnspireerd door Nelson Mandela. Hij werkte jarenlang in Los Angeles bij verschillende werkgevers waaronder McDonald’s toen hij in 1979 zijn land als banneling verliet. Twintig jaar later keerde hij terug naar Johannesburg waar hij met zijn familie leeft. Naast de Lion King heeft hij ook muziek gemaakt voor o.a. Tears of the Sun, Congo en Dinosaur.
Steve Hofmeyr
Een artiest die het ongetwijfeld hoge ogen zou scoren in Nederland is Steve Hofmeyr (1964). Hij is een blanke Zuid-Afrikaan die pop-folk muziek maakt. In 1997 werd hij internationaal bekend met You Don’t Bring Me Flowers, een duet dat hij met de Belgische ster Dana Winner zong en dat ook in het Nederlands werd opgenomen. Het nummer is helaas niet meer op YouTube te vinden, maar hieronder staan wel andere liedjes van hem.
Kurt Darren
Een andere Afrikaanse volkszanger is Kurt Johan van Heerden. Hij brak in 2002 definitief door met het album en nummer Meisie Meisie. Ook in Nederland is zijn muziek te horen, maar dan vooral gezongen door anderen. Nummers als Staan Op en Meisie Meisie werden door Nederlandse zangers ook opgenomen.
Hugh Masekela
Hugh Masekela (1939) bespeelt de trompet, kornet, flugelhorn en schrijft en zingt zijn eigen liedjes. Als kind speelde hij al op de piano maar nadat hij de film Young Man with a Horn had gezien wilde hij trompettist worden. Hij kreeg van aartsbisschop Trevor Huddleston een trompet en begon muziek binnen het jazz en afrobeat genre te maken. In zijn liedjes protesteerde hij tegen apartheid, slavernij en de overheid en hij wist veel mensen te bereiken. Zijn muziek reflecteert dan ook vooral zijn persoonlijke leven. Het onderste nummer werd trouwens in een reclame van de ING gebruikt.
Soweto Gospel Choir
Het Soweto Gospel Choir is een Zuid-Afrikaanse gospelgroep en bestaat uit meer dan 30 leden. De groep trad op in het eerste van de 46664 concerten ter ere van Nelson Mandela en reisde sindsdien meerdere keren de wereld over. In 2010 maakten ze met componist Christopher Tin het nummer Baba Yetu dat in eerste instantie voor het computerspel Civilization IV bedoeld was. Christopher Tin besloot het nummer op zijn eigen cd te plaatsen waarna het een Grammy award won. Voor het WK van 2010 nam de groep verschillende nummers op met U2.
Freshlyground
Freshlyground is een Afro-Fusion band uit Kaapstad en werd opgericht in 2002. Ze mixen traditionele folk met afropop, jazz en indie rock. Samen met Shakira zongen ze Waka Waka in voor het WK voetbal in 2010. Inmiddels heeft de band een platencontract bij Sony. In één van hun clips zetten ze de Zimbabwaanse president Robert Mugabe voor schut en het filmpje werd opgepikt door de Britse media.
The Parlotones
In Zuid-Afrika wordt ook stevigere muziek gemaakt en The Parlotones zijn dan ook een goed voorbeeld van een Zuid-Afrikaanse rockband. Ze treden met groot succes overal ter wereld op en hun shows zijn uitverkocht.
Johnny Clegg & Juluka/Savuka
Johnny Clegg werd geboren op 7 juni 1953 en wordt vaak de “Witte Zulu” genoemd. Hij heeft Britse roots maar groeide op in Zuid-Afrika. Hij mixt Zulu teksten met Engelse lyrics en Afrikaanse muziek met West-Europese stijlen. Hij richtte de raciaal gemixte band Juluka op en de muziek werd een internationaal succes. In 1986 werd Juluka (wat ‘zweet’ in de Zulu taal betekend) ontbonden omdat één van de musici terug moest naar Zuid-Afrika om het familiebedrijf van zijn vader over te nemen. Clegg bleef echter niet stilzitten en richtte de band Savuka (Zulu voor “we zijn opgestaan”) op. Ook hiermee wist hij successen te boeken. In 1997 bracht hij met zijn oude band Juluka nog een nieuw album uit en daarna ging hij op de solotoer.
Brenda Fassie
Brenda Fassie (1964-2004) werd slechts 39 jaar oud, maar staat wel op de 17e plek in de top 100 van Great South Africans. Ze leidde een turbulent en intens leven en ruïneerde bijna haar muzikale carrière door een cocaïneverslaving. Haar meeste albums werden bestsellers in Zuid-Afrika en ze was mateloos populair.
Overige artiesten
Er zijn nog veel meer Zuid-Afrikaanse artiesten, teveel om ze allemaal bij langs te gaan. Hieronder daarom een aantal losse clips van artiesten, zodat je zelf daarop door kan zoeken:
Joe Shirimani
The Trompies
Simphiwe Dana
Theuns Jordaan
Tot slot
Zuid-Afrika kent nog veel meer artiesten. In mijn YouTube playlist van Zuid-Afrika kun je meer muziek van bovengenoemde artiesten beluisteren. YouTube is sowieso een goede manier om liedjes te beluisteren, maar daarnaast zijn een hoop artiesten gewoon bij Bol.com te koop of kun je via Last.FM en Spotify gratis liedjes beluisteren.
