Al maandenlang waren de pr-bureaus van filmmaatschappij Sony bezig om een nieuwe controverse te creëren rondom de opvolger van The Da Vinci Code. Elk negatief commentaar vanuit de katholieke kerk werd daarvoor in persberichten naar de media verstuurd. Boze protesten uit het Vaticaan hadden er in 2006 toe geleid dat meer dan 758 miljoen bezoekers The Da Vinci Code in de bioscoop wilden zien. Daarom onthield de persafdeling van het Vaticaan zich van onnodig commentaar. Regisseur Ron Howard, bekend van The Da Vinci Code en A Beautiful Mind, leek echter bij het maken van Angels and Demons niet uit te zijn op het nodeloos beledigen van de katholieke kerk.
Ophef
Het zal niemand ontgaan zijn dat The Da Vinci Code voor een hoop ophef heeft gezorgd. De hoofdoorzaak was dat schrijver Dan Brown suggereerde dat Jezus een kind zou hebben verwekt bij Maria Magdalena. De film Angels and Demons is gebaseerd op het boek Het Bernini Mysterie dat drie jaar voor The Da Vinci Code uitkwam. Wat direct opvalt is dat het boek niet uithaalt naar de leer van de kerk, maar vooral verwijst naar de zwarte bladzijden in haar geschiedenis. Robert Langdon (Tom Hanks) is weer de hoofdrolspeler en raakt als hoogleraar religieuze symboliek betrokken bij een aanslag op het Vaticaan. Een geheim genootschap, de Illuminati (letterlijk: de verlichten), werd in het verleden door de katholieke kerk vervolgd om zijn dwaalleer en wil nu wraak nemen. De Illuminati hebben een nucleaire bom gestolen die binnen 24 uur af zal gaan. Ondertussen is net de paus overleden en maakt Vaticaanstad zich op om een nieuwe paus te kiezen. Vier kardinalen die als belangrijkste kanshebbers worden gezien om de paus op te volgen zijn echter ontvoerd en zullen één voor één op het hele uur publiekelijk geëxecuteerd worden totdat om middernacht de bom explodeert. Robert Langdon wordt gevraagd om te assisteren vanwege zijn kennis van geheime genootschappen. Hij wordt hierbij geholpen door de natuurwetenschapper Vittoria Vetra. Een race tegen de klok is het gevolg.
De NRC vatte de film kort samen met de zin ‘rennen, rennen en weer rennen’ en hier zit een kern van waarheid in. Langdon en Vetra moeten steeds puzzels ontcijferen om op het spoor van de Illuminati te komen en snellen van de ene naar de andere locatie om de executies van de kardinalen te voorkomen. Toch doe je met deze beschrijving de film tekort, want Angels and Demons is een ontzettend spannende thriller geworden die de adrenaline door je lichaam jaagt. Ron Howard heeft niet geprobeerd toestemming te krijgen om in het Vaticaan te mogen filmen en heeft daarom gigantische decors laten nabouwen. Het sfeervolle Rome kan inderdaad als een prachtig decor dienen, maar door de sinistere plot hebben de kerken en beelden een angstaanjagende uitstraling gekregen. Qua sfeerbeeld is de film misschien nog het beste te vergelijken met de thriller Se7en.
Wetenschappelijke betrouwbaarheid
Maar in hoeverre klopt de film wetenschappelijk gezien? Natuurkundigen hebben met kromme tenen Het Bernini Mysterie gelezen, omdat het boek barst van de wetenschappelijke fouten. Ron Howard heeft daarom nauw samengewerkt met het CERN, het Europees nucleaire instituut waar met de deeltjesversneller antimaterie wordt geproduceerd. Volgens de natuurkundige wetenschap bestaat er van elk soort deeltje een antideeltje, dat tegenovergestelde eigenschappen heeft. Deze twee deeltjes ontploffen zodra ze met elkaar in aanraking komen. Het heelal en de aarde lijken alleen maar te bestaan uit materie. Door middel van de deeltjesversneller kan het CERN antimaterie produceren, maar het probleem is dat het nog niet opgeslagen kan worden. In het boek en de film stelen de Illuminati drie containers met elk een kwart gram antimaterie vanuit het gebouw van het CERN. Volgens het CERN is een kwart gram antimaterie inderdaad voldoende om voor een grote explosie te zorgen die heel Vaticaanstad en omgeving plat kan leggen. Wat Dan Brown echter niet vertelt is dat het CERN in 2008 slechts tussen een miljardste en tien miljardste gram antimaterie produceerde. Met de huidige productiesnelheid zou het ongeveer een half miljard jaar kosten om een kwart gram antimaterie te produceren. Daarnaast zijn de productiekosten hoog en zou er 100 biljard (miljoen miljard) dollar nodig zijn om de hoeveelheid uit het boek te produceren. Er is dus nog weinig reden om bang te zijn voor een antimateriebom. Ook wordt er in de film gesuggereerd dat antimaterie een nieuwe energiebron kan zijn, maar het kost veel meer energie om antimaterie te produceren dan dat het oplevert. Natuurkundig gezien klopt er dus weinig van Dan Browns visie op antimaterie. Ron Howard heeft een aantal fouten en details uit het boek niet naar het witte doek vertaald, waardoor het verhaal in theorie echt zou kunnen gebeuren.
Historici buigen zich in Angels and Demons over heel andere vragen. Dan Brown staat inmiddels bekend om zijn complottheorieën, die overigens toevallig allemaal op de katholieke kerk gericht zijn. In de documentaire Het Bernini Mysterie ontrafeld doet de maker Robert Fruchtman onderzoek naar de historische correctheid van het verhaal. Hoewel Dan Brown de geschiedenis van de katholieke kerk goed bestudeerd heeft, legt hij verbanden tussen gebeurtenissen die zich in andere tijdvakken hebben afgespeeld. De Illuminati orde heeft in werkelijkheid nooit langer dan 12 tot 14 jaar bestaan en kan dus nooit 200 jaar in het geheim hebben voortbestaan. Volgens het verhaal zijn Galilei en Bernini twee bekende leden van de orde geweest. De orde werd echter in 1776 door een Duitse liberaal en vrijmetselaar opgericht, waardoor het onmogelijk is dat Galilei (1564-1642) en Bernini (1598-1680) prominente leden zijn geweest. Er zijn geen bewijzen te vinden dat de orde door de katholieke kerk vervolgd is. Dit lijkt ook niet logisch aangezien het nauwelijks een serieuze bedreiging vormde. Uit het grote aantal feiten blijkt al dat een christen door dit verhaal niet van zijn geloof hoeft te vallen.
Onschuldig vermaak
Het Vaticaan lijkt tot dezelfde conclusie te zijn gekomen. Het noemt Angels and Demons commercieel en inaccuraat, maar onschuldig vermaak dat geen bedreiging voor de kerk vormt. Ron Howard heeft zichzelf veel vrijheden gepermitteerd en een aantal zaken aangepast. De kerk komt er inhoudelijk gezien niet slecht vanaf. Er wordt in de film niet constant verwezen naar het gewelddadige verleden van de kerk en Langdon geeft een bijzonder antwoord op de vraag of hij in God gelooft. Zijn verstand zegt hem dat hij God nooit zal begrijpen en zijn hart zegt hem dat geloven een geschenk is dat hij nog moet ontvangen. Daarnaast sluit de film af met een mooie dialoog tussen Langdon en kardinaal Strauss, waarin de kardinaal begrip vraagt voor de kerk. Hij noemt het een menselijk instituut dat niet onfeilbaar is. Waar mensen zijn, worden immers verkeerde beslissingen genomen. Hij vraagt Langdon: “When you write about us, and you will, do so gently”.
Toch zul je als neutrale kijker na de film geen prettig gevoel bij de kerk gekregen hebben. Mede door de naargeestige sfeer van de film wordt het daarvoor toch teveel neergezet als een corrupt instituut dat veel te verbergen heeft. Het lijkt mij sterk dat mensen zich door de film meer aangetrokken voelen tot de kerk, maar misschien zet het de neutrale kijker toch aan het denken. Ben je christen en aarzel je nog of je moet gaan? De film is boeiend en levert genoeg spanning op om de rest van de avond na te kunnen griezelen. Aan de andere kant zijn er wel meer spannende thrillers te zien en misschien wil je Dan Browns kas niet nog verder spekken. Tenslotte moedig je hem alleen maar aan om in de toekomst nog meer boeken aan antikerkelijke complottheorieën te wijden.
Angels and Demons: Het Bernini Mysterie is verkrijgbaar op DVD en Blu-ray.
Ik vind dit een goede review, goed geschreven en goed door te lezen!
Enige probleem wat ik heb is dat je Dan Brown neerzet als antikerkelijk! Zijn beste boek in mijn opinie (Digital Fortress/Het Juvenalis Dilemma) laat de kerk alleen. De Rooms Katholieke kerk heeft volgensmij ook dingen te verbergen. En ik denk dat Dan Brown op een hele andere manier doet wat Hans Teeuwen ook doet: ‘shockeren is juist leuk, zo krijg je heftige reacties!’
Ondanks dat heb ik door deze review besloten de film nog een keer aandachtiger te kijken.
Goed om te horen! Het is niet zozeer mijn bedoeling om Dan Brown als antikerkelijk neer te zetten, maar in zijn boeken maakt hij wel bepaalde claims over de kerk. Ik ken Dan Brown ook verder niet, dus voor hetzelfde geld wilde hij de katholieke kerk gewoon als inspiratiebron gebruiken. Daarom benadruk ik ook dat de film zeker niet antikerkelijk is (zie een na laatste alinea).
Wel hangt er een dreigende sfeer rondom de kerk. Misschien geeft dat ook een deel van de sfeer neer uit die tijd, want er gebeurden inderdaad schimmige dingen binnen de kerk. Ook dat wil ik niet goedpraten, maar het gaat mij er in deze recensie meer om dat sommige mensen dit boek (en vooral de Da Vinci Code) aangrijpen om te zeggen dat de kerk bewijs achterhoudt die de grondslagen van de kerk betwisten.
De film is wat mij betreft spannend en zeker de moeite van het bekijken waard!