Nu Afrika twee Congo’s kent, worden beide landen nog wel eens door elkaar gehaald. Centraal in dit tiende deel van de muzikale rondreis door Afrika staat de Democratische Republiek Congo, het voormalige Zaïre dat ook wel Congo-Kinshasa wordt genoemd. In de Kikongo-taal betekent Kongo ‘jager’. Naast Kikongo wordt er ook Swahili, Lingala en Tshiluba gesproken, terwijl Frans de officiële landstaal is. Congo-Kinshasa is een voormalige kolonie van België en telt ongeveer 70 miljoen inwoners waarvan 80 procent tot de christelijke religie wordt gerekend.
Congo werd onafhankelijk op 30 juni 1960 doen België zich terugtrok. Lumumba werd premier en Kasavubu de eerste president. De twee kregen al snel onenigheid en Lumumba werd door de Sovjet-Unie ondersteund, terwijl de Verenigde Staten voor Kasavubu kozen. Kolonel Mobutu plaatste, gesteund door de CIA, Lumumbu onder huisarrest. Toen Lumumbu naar Katanga werd overgeplaatst is hij vermoord in onopgehelderde omstandigheden. De Belgische regering heeft recent toegegeven dat zij in de omverwerping van Lumumbu betrokken was.
Door deze gebeurtenissen had Mobutu meer macht gekregen en na vijf jaar van instabiliteit zette hij Kasavubu af in 1965. Hij installeerde een één-partijstaat en riep zichzelf uit tot staatshoofd. Zijn persoonlijke vermogen werd geschat op 4 miljard dollar en dit bedrag is ongeveer even groot als de nationale schuld van Congo. Er ontstond een periode van relatieve rust en stabiliteit, maar het regime is meerdere malen beschuldigd van mensenrechtenschendingen, corruptie en onderdrukking. In een poging om Afrikaanse bewustwording te creëren, hernoemde Mobutu het land en de rivier naar Zaïre wat ‘Grote Rivier’ betekent. Na het einde van de Koude Oorlog bekoelde de relatie tussen de VS en Congo en begon de oppositie zich meer te roeren.
Op 18 mei 1997 trokken een verzetsleger onder leiding van Laurent-Désiré Kabila de hoofdstad Kinshasa binnen. Mobutu werd afgezet en Kabila werd de nieuwe president. De burgeroorlog sleepte zich echter voort en in 2001 kwam Kabila om bij een mislukte staatsgreep. Zijn zoon Joseph Kabila volgde hem op maar onder druk van België en Zuid-Afrika werd besloten dat Kabila een overgangsregering zou vormen waarin ook voormalige rebellen plaats zouden nemen. In 2006 werden er voor het eerst verkiezingen gehouden en Kabila kreeg 45% van de stemmen. Hiermee bleef hij zijn grootste tegenstander ruim voor die 20% van de stemmen kreeg. De taak waar Kabila echter voor staat is niet gemakkelijk. Congo wordt geteisterd door rebellengroepen die opstanden ontketenen, mensen kidnappen, vrouwen verkrachten en zelfs hele dorpen in brand steken.
De Congolese cultuur heeft zich onder Mobutu slechts gedeeltelijk kunnen ontwikkelen, maar dit betekent niet dat er geen muziek in Congo te vinden is. De meeste liedjes worden gezongen in het Lingala, wat veruit het meest gesproken dialect is. Kinshasa is één van de grootste muzikale bakermatten van Afrika geworden. De meeste muziek valt onder het soukous genre, maar ook rumba, pop en folk zijn populaire genres. Soukous, afgeleid van het Franse woord ‘secousse’ wat schokken/schudden betekent, is een populaire soort dansmuziek en wordt ook wel de Afrikaanse rumba genoemd. Soukous muziek heeft sinds de jaren ’60 sterk aan populariteit gewonnen.
Lokua Kanza
Lokua Kanza, geboren in 1958, is één van de bekendere zangers uit Congo. Hij staat bekend om zijn traditionele, maar zeer toegankelijke muziek die juist niet model staat voor soukous muziek. In 1964 verhuisde zijn familie naar Kinshasa waar het als een middelklas gezin leefde tot zijn vader overleed en ze naar een armere wijk moesten verhuizen. Lokua, de oudste van de kinderen probeerde zijn moeder te helpen om het gezin te onderhouden. Hij ging parttime naar school en werkte daarnaast veel, maar hij vond ook nog tijd om in de kerk te zingen. Lokua Kanza zingt in het Frans, Swahili, Lingala, Portugees en Engels en heeft inmiddels 7 albums uitgebracht.
Staff Benda Bilili
De band Staff Benda Bilili zal misschien bij wat meer mensen een belletje doen rinkelen. De band bestaat uit gehandicapte straatmuzikanten en bracht in 2009 het debuutalbum Très Très Fort uit. Internationaal gezien stonden ze in de belangstelling en de band toerde onder andere door Europa en was ook even bij De Wereld Draait Door te zien. De 55-jarige Ricky Likabu startte de band en is nog steeds de energieke leider die de groep bij elkaar houdt.
Koffi Olomide
Antoine Christophe Agbepa Mumba, bekend onder de artiestennaam Koffi Olomide werd geboren in 1956 en zijn muziek staat wel model voor de populaire soukous muziek. Zijn ouders vonden onderwijs heel belangrijk en Koffi viel op vanwege zijn intelligentie. Hij ontving een beurs en kon zo in Bordeaux studeren en in Frankrijk haalde hij zijn bachelorgraad in Business Economics. Toen hij in de jaren ’70 terugkeerde in Congo, sloot hij zich aan bij de Papa Wemba band als zanger en liedjesschrijver. Later begon hij aan een solocarrière en richtte zijn eigen band Quartier Latin op. Hij heeft verschillende prijzen ontvangen voor zijn muziek, waaronder een Kora-award voor Afrikaanse artiest van het decennium. Hij heeft bijna 30 albums gemaakt en wordt beschouwd als één van de grootste Afrikaanse artiesten. Ook internationaal is hij doorgebroken en zijn album Haut de Gamme: Koweït, Rive Gauche staat in de lijst van ‘1001 albums die je geluisterd moet hebben voor je doodgaat’.
Papa Wemba
Papa Wemba, pseudoniem voor Jules Shungu Wembadio Pene Kikumba (1949) is één van Congo’s meestgeliefde artiesten en wordt de King of Rumba genoemd. Hij was één van de oorspronkelijke leden van Zaiko Langa Langa, een groep die in de jaren ’70 en ’80 populair was. Hij maakte ook deel uit van de groepen Emeneya en Viva la musica. In 2004 werd hij gearresteerd in België omdat hij verdacht werd van mensenhandel. Hij zou Congolese immigranten Europa binnengesmokkeld hebben. Hij werd tot op zekere hoogte schuldig bevonden en zat uiteindelijk 3,5 maand in de gevangenis. In de gevangenis kwam hij tot geloof en gaf Papa Wemba aan dat God hem had bezocht in zijn cel. Zijn muziek en bands hebben veel nieuwe artiesten in Congo geïnspireerd, waaronder Koffi Olomide.
Mbilia Bel
Mbilia Bel (1959) begon op 17-jarige leeftijd op te treden en met haar sopraanstem wist ze de harten van duizenden te winnen. Ze brak in 1982 door met het nummer Mpeve Ya Longo, dat met ‘Heilige Geest’ vertaald kan worden. Het nummer gaat over een vrouw die misbruikt en door haar man achtergelaten wordt, waarna ze de kinderen alleen moet opvoeden. Waar ze ook komt in Afrika, ze wordt steeds verwelkomd door grote menigtes die speciaal naar haar optredens komen.
Fally Ipupa
Fally Ipupa (1977) komt uit een grote familie en begon zijn muzikale carrière in de band Quartier Latin. In 2006 begon hij aan een solocarrière en sindsdien heeft hij 3 albums uitgebracht. In Congo is hij erg populair op het moment.
Rafiya
Rafiya werd geboren in Los Angeles, maar heeft twee Congolese ouders. Haar vader is diplomaat en daarom heeft ze onder meer in Congo, Guinee, Ivoorkust en Senegal gewoond. Terwijl ze studeerde vond ze tijd om te zingen en ze nam in Youssou N’Dour’s studio een album op. Haar debuutalbum Amazing werd daarnaast ook gedeeltelijk in Parijs, New York, Philadelphia en Maputo opgenomen.
Ray Lema
Ray Lema (1946) is gitarist, pianist, zanger en liedjesschrijver. Hij bestudeerde Europese klassieke muziek in een Katholiek instituut waar hij priester wilde worden. Later verliet hij het klooster en ging hij zich steeds meer interesseren voor muziek uit Afrika. Hij was een grote fan van Jimi Hendrix, maar die muziek was nog niet echt populair in Congo. Hij verhuisde later naar Parijs en is een bekende in het world music genre. Daarnaast heeft hij ook filmmuziek gecomponeerd. In 2002 zong hij in de clip No Agreement met o.a. Tony Allen en Baaba Maal ter ere van de Nigeriaanse zanger Fela Kuti.
Diblo Dibala
Diblo Dibala (1954), of kortweg Diblo, heeft als bijnaam The Machine Gun omdat hij zo snel gitaar kan spelen. Op 15-jarige leeftijd won hij een talentencompetitie en 1981 sloot hij zich in Parijs aan bij de Kanda Bongo Man’s band. Hun eerste album Iyole (1981) was een groot succes. Later vormde hij zelf nieuwe bands.
Tot slot
Congo-Kinshasa kent nog veel meer artiesten. In mijn YouTube playlist van Congo-Kinshasa kun je meer muziek van bovengenoemde artiesten beluisteren. YouTube is sowieso een goede manier om liedjes te beluisteren, maar daarnaast zijn een hoop artiesten gewoon bij Bol.com te koop of kun je via Last.FM en Spotify gratis liedjes beluisteren.
